የዋስትና መብት በሰበር ሰሚ ችሎት ዉሳኔዎች

የዋስትና መብት የማንኛውም ተከሳሽ መሰረታዊ ህገ-መንግስታዊ መብት ነው። የወንጀለኛ መቅጫ ሥነ-ሥርዓት ሕጉ ፍርድ ቤቶች በተከሳሹ ላይ "በቂ ግምት" ሲኖራቸው ዋስትናን ሊከለክሉ እንደሚችሉ ይደነግጋል። የኢትዮጵያ ጠቅላይ ፍርድ ቤት ሰበር ሰሚ ችሎት የሰጣቸው ውሳኔዎች ይህንን "ግምት" አተረጓጎም በተመለከተ ግልጽነትን ፈጥረዋል።
የግምት መሰረታዊ መርሆዎች:
ዋስትናን ለመከልከል የሚወሰደው ግምት በቂ እና ሕጋዊ መንደርደሪያ ሊኖረው ይገባል እንጂ በዘፈቀደ የሚደረግ መሆን እንደሌለበት የሰበር ውሳኔዎች ያስረዳሉ።
ዋስትና ለመከልከል በቂ ያልሆኑ ምክንያቶች:
* የመቅረት ግምት: ተከሳሹ የዋስትና ግዴታውን አክብሮ የማይቀርብ ሊመስል ይችላል የሚለው ግምት በቂና ህጋዊ ምክንያቶች ሲኖሩት ብቻ ተቀባይነት ይኖረዋል። ተከሳሽ በርካታ አገሮች መግቢያ ቪዛ ያለው ፓስፖርት ይዞ መገኘት፣ ወይም የመኖሪያ አድራሻው ተዘዋዋሪ መሆኑ ብቻውን ዋስትና ለመንፈግ በቂ ምክንያት አይደለም። ከአገር እንዳይወጣ ሁኔታ በመፍጠር ዋስትና እንዲሰጠው ማድረግ ይቻላል።
* የክሱ ብዛትና ክብደት: የሚከሰስበት ወንጀል ከባድ መሆኑ ወይም የሚጣልበት ቅጣት ከባድ ሊሆን ይችላል የሚለው ግምት፣ ተከሳሹ ቅጣትን በመፍራት በቀጠሮ ቀን ላይቀርብ ይችላል የሚል ስጋት ብቻውን ዋስትና ለመንፈግ ተገቢነት የለውም። ይሄ ዋስትና ለመከልከል የሚያስችል የተለየና በቂ መነሻ ሊሆን አይችልም።
* የምስክር ጥፋት ወይም ማስረጃ የማጥፋት ስጋት: የተከሳሹን የምስክር ማንነት ታውቆ ለፖሊስ ቃል ሰጥቶ እያለ፣ ተከሳሹ ምስክር ሊያባብል ወይም ማስረጃ ሊያጠፋ ይችላል በሚል ግምት ብቻ የዋስትና መብቱ ሊነፈግ አይገባም።
የፍርድ ቤቶች ስልጣን (ዲስክሬሽን):
ፍርድ ቤቶች ዋስትና የመከልከል ስልጣን (ዲስክሬሽን) ቢኖራቸውም፣ ይህን ስልጣን ሲጠቀሙ ከጉዳዩ ልዩ ባህሪ፣ ከከባቢያዊ ሁኔታዎች እና ከተጨባጭ መረጃዎች በመነሳት ምክንያቶቹን መመዘን አለባቸው። ስልጣኑን በዘፈቀደ መጠቀም ተገቢነት የለውም።
በአጠቃላይ፣ የሰበር ሰሚ ችሎት ውሳኔዎች የዋስትና መብት በጠባቡ መተርጎም እንዳለበት እና ተከሳሹ ንጹህ ሆኖ የመገመት መብቱ ሳይገፈፍ፣ ዋስትና ለመንፈግ በቂና ሕጋዊ የሆኑ ምክንያቶች መኖር እንዳለባቸው በግልፅ አስቀምጠዋል።